Bilgi teknolojileri ve yazılım geliştirme alanlarında sıklıkla kullanılan kavramlardan ikisi sunucu (server) ve veri tabanı (database) dır. Bu terimler genellikle birlikte kullanılsa da, birbirinden çok farklı işlevlere sahiptir. Sunucu ve veri tabanı sistemleri, modern dijital uygulamaların temelini oluşturur. Bu yazıda, her iki kavramın tanımı, işlevi, kullanım alanları ve aralarındaki farklar ayrıntılı olarak açıklanacaktır.
1. Sunucu (Server) Nedir?
1.1 Tanım
Sunucu, bir ağı veya hizmeti yöneten, kaynakları diğer cihazlara (istemcilere) sunan bir bilgisayar veya yazılım sistemidir. Sunucular, istemcilerin taleplerini dinler ve yanıtlar. Bu talepler, web sayfası görüntüleme, dosya indirme veya veri tabanı sorgulama gibi işlemler olabilir.
1.2 Sunucu Türleri
- Web Sunucusu: Web sitelerini barındırır ve HTTP/HTTPS üzerinden istemcilere içerik gönderir (örn: Apache, Nginx).
- Dosya Sunucusu: Dosya depolama ve paylaşımı sağlar.
- Uygulama Sunucusu: Uygulama mantığını çalıştırır (örn: Node.js, .NET Core).
- Veritabanı Sunucusu: Veri tabanı sistemini barındırır (örn: MySQL Server, PostgreSQL Server).
- E-posta Sunucusu: E-posta iletişimini yöneten sistemdir.
1.3 Görevleri
- İstemcilerden gelen istekleri karşılamak
- İşlemleri yürütmek ve sonuçları iletmek
- Kaynakları (veri, yazılım, donanım) merkezi olarak yönetmek
- Yüksek erişilebilirlik, güvenlik ve performans sağlamak
2. Veri Tabanı (Database) Nedir?
2.1 Tanım
Veri tabanı, verilerin sistematik bir şekilde saklandığı, organize edildiği ve gerektiğinde erişildiği bir yazılım sistemidir. Veriler tablolarda, sütunlarda ve satırlarda düzenli olarak tutulur.
2.2 Veri Tabanı Türleri
- İlişkisel Veri Tabanı (Relational DB): Tablolar arası ilişkilerle organize edilir (örn: MySQL, PostgreSQL, Oracle).
- NoSQL Veri Tabanı: Daha esnek, belge/anahtar-değer yapıları kullanır (örn: MongoDB, Redis).
- Bellek İçi Veri Tabanları: RAM üzerinde çalışır ve çok hızlı veri erişimi sağlar (örn: Redis).
- Zaman Serisi Veri Tabanları: Zaman etiketli verileri işler (örn: InfluxDB).
2.3 Görevleri
- Verileri güvenli ve organize şekilde depolamak
- Veri üzerinde CRUD işlemleri (Create, Read, Update, Delete) yapmak
- Veri bütünlüğünü ve tutarlılığını sağlamak
- Sorgu dilleriyle (örn: SQL) veri işlemek ve analiz etmek
3. Sunucu ve Veri Tabanı Arasındaki Temel Farklar
| Kriter | Sunucu | Veri Tabanı |
|---|---|---|
| Tanım | İstemcilerden gelen istekleri karşılayan sistemdir | Verileri saklayan ve işleyen yazılım sistemidir |
| İşlev | Hizmet sağlar, işlem yapar ve kaynak paylaşır | Veri depolar, yönetir ve sorgulara cevap verir |
| Örnekler | Apache, Nginx, IIS, Node.js | MySQL, PostgreSQL, MongoDB, Oracle |
| Kapsam | Geniş bir hizmet yelpazesine sahiptir | Yalnızca veri yönetimi ile ilgilidir |
| Donanım/Yazılım Rolü | Hem donanım (fiziksel sunucu) hem yazılım olabilir | Sadece yazılım sistemidir |
| Kullanım | Web barındırma, uygulama çalıştırma, kaynak yönetimi | Veri saklama, sorgulama ve analiz |
| Bağımlılık | Veri tabanı içerebilir veya veri tabanına bağlanabilir | Genellikle bir sunucu üzerinde çalışır |
4. Birlikte Nasıl Çalışırlar?
Sunucu ve veri tabanı sistemleri genellikle birlikte çalışır:
Örnek Senaryo: Bir E-Ticaret Sitesi
- Kullanıcı, web tarayıcısından sipariş verir.
- Bu istek web sunucusuna gelir (örneğin: Apache).
- Web sunucusu, sipariş detaylarını uygulama sunucusuna iletir.
- Uygulama sunucusu, verileri veri tabanına kaydetmek için sorgu gönderir (örn: SQL sorgusu).
- Veri tabanı bu sorguyu işler ve sonucu geri gönderir.
- Sonuç, istemciye iletilir ve kullanıcı sipariş onayını görür.
5. Güvenlik ve Performans Açısından Değerlendirme
- Sunucu Güvenliği: Doğrudan internete açık olduğu için DDoS, yetkisiz erişim gibi tehditlere karşı korunmalıdır.
- Veri Tabanı Güvenliği: Veri hırsızlığı ve veri kaybı riskine karşı yedekleme, erişim denetimi ve şifreleme önemlidir.
- Performans Açısından:
- Sunucu tarafı yüksek trafik altında ölçeklenebilir olmalıdır.
- Veri tabanı tarafı ise hızlı sorgu işleme, indeksleme ve normalizasyon ile optimize edilmelidir.
Değerlendirme
Sunucu ve veri tabanı, bilgi sistemlerinin vazgeçilmez bileşenleridir. Sunucu, hizmet sunan ve istemci taleplerini yöneten bir sistemken; veri tabanı bu hizmetlerde kullanılan verileri organize eder ve işler. Her ikisi de farklı amaçlara hizmet eder, ancak birlikte çalışarak dinamik, işlevsel ve verimli sistemlerin temelini oluştururlar. Yazılım geliştiriciler, sistem yöneticileri ve BT uzmanları için bu iki yapı arasındaki farkı net şekilde anlamak, başarılı sistem mimarileri tasarlamak açısından kritik öneme sahiptir.
